اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت
هر کسی از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل خود‌‌د‌‌اری کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرد‌‌اد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی‌نفع و به دستور دادگاه صاد‌‌رکنند‌‌ه رأی نخستین، تا زمان اجرای حکم بازد‌‌اشت می‌شود.
«رعایت غبطه و مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات د‌‌اد‌‌گاه‌ها و مقامات اجرایی الزامی است»
برای رعایت مصلحت کودک است که این قانون تأکید می‌کند: حضور کودکان زیر 15 سال در جلسات رسیدگی به دعاوی خانوادگی به جز مواردی که دادگاه حضور طفل را الزامی می داند، ممنوع است. همچنین این قانون بر این موضوع تصریح دارد که حضانت فرزندانی که پدرشان فوت کرده، با مادر آنها است؛ مگر آن که دادگاه به تقاضای ولی قهری یا د‌‌اد‌‌ستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت آن فرزند تشخیص دهد
تا پیش از تصویب قانون حمایت خانواده در سال 1392 موضوع حضانت فرزندان یکی از پرچالش‌ترین موضوعات روز در میان دعاوی خانوادگی بود. کودکانی که کانون خانواده را از دست داده بودند، در میان قوانینی که چندان براساس مصلحت آنان مکتوب نشده بود، دچار سردرگمی شده و والدین نیز مسائل و چالش‌های زیادی داشتند. با تصویب این قانون می‌توان گفت به نحو بهتری حقوق کودکانی که در وضعیت بحرانی از هم پاشیده شدن خانواده هایشان قرار گرفته‌اند، حفظ خواهد شد
شرایط حضانت فرزند چیست؟
شرایط حضانت فرزند چیست؟ کودکان را می‌توان ساده ترین، بی آلایش‌ترین و بی دفاع‌ترین افراد جامعه دانست که برای رشد و نمو به توجه و مراقبت‌های افرادی در چارچوب خانواده نیازمند هستند. رشد عقلی و شخصیتی هر کودکی در پناه محل امنی به نام خانواده شکل می‌گیرد که کودک می‌تواند در سایه آن احساس خوشبختی داشته باشد. از آنجایی که کودکان بی دفاع‌ترین افراد جامعه هستند، قانون برای آنها موادی را در قالب شرایط حضانت فرزند در نظر گرفته است. این مسئله تا جایی اهمیت داشته است که در مواد 47-40 قانون حمایت از خانواده و 1168-1179 قانون مدنی نیز به آن پرداخته شده است.
شرایط حضانت فرزند
حضانت در لغت، پرورش و نگهداری از کودک معنا می‌گیرد که همان طور که پیش تر گفته شد در قانون جدید حمایت از خانواده و قانون مدنی نیز به اهمیت این موضوع پرداخته شده است. لازم به ذکر است که از دید قانونی حضانت بیشتر به جنبه‌های رسیدگی و پرورش جسم کودک تاکید دارد و چندان موارد تربیتی و پرورش اخلاقی را در بر نمی‌گیرد.
سن حضانت طفل
با استناد به قوانین جمهوری اسلامی ایران، بلوغ فرزندان عامل محدودیت سنی حضانت در نظر گرفته شده است. به طور کلی شرایط حضانت فرزند پیش از طلاق زوجین بر عهده هر دوی ان‌ها می‌باشد، مگر اینکه یکی از زوجین فوت کند و یا از قبول مسئولیت سرباز زند. بر طبق قانون برای دختران 9 سالگی و برای پسران 15 سالگی به عنوان سن حضانت در نظر گرفته شده است. در این مدت هیچ کدام از والدین که حضانت فرزند به آن واگذار شده است، نمی‌توانند مسئولیت‌های خود را در قبال فرزند ترک نمایند.
شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی چگونه خواهد بود؟
با استناد به ماده 29 قانون حمایت از خانواده، دادگاه موظف است در مورد حضانت فرزندان در هر نوع طلاقی تصمیم گیری کند. چنانچه زوجین به دنبال طلاق توافقی باشند و دختری کمتر از 9 سال سن و پسری کمتر از 15 سال داشته باشند باید در مورد حق حضانت فرزندان، میزان ملاقات طرف مقابل با فرزندان، پرداخت نفقه فرزندان و میزان نفقه به توافق برسند.
حق حضانت در صورت فوت یکی از والدین
مطابق ماده 1171 قانون مدنی در صورت فوت یکی از پدر یا مادر حضانت با دیگری است. بنابراین با فوت پدر نگهداری طفل با مادر است. عنایت داشته باشید که اگر پدر بزرگ پدری فرزند در قید حیات باشد ولایت با اوست. ولی نگهداری و حضانت با مادر است. پدر بزرگ در صورتی می تواند سلب حضانت مادر کند که ثابت کند نگهداری و مراقبت او به صلاح و مصلحت فرزند نیست و مادر فاقد صلاحیت لازم است.
ماده 43 قانون حمایت خانواده مقرر کرده است: «حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.
حق حضانت در صورت جدایی زن و مرد
ممکن است زن و شوهر به هر دلیل جدا از هم زندگی کنند ولی طلاق هم نگرفته باشند. در اینجا حضانت فرزندان تا پایان 7 سالگی با مادر است و بعد از آن تا 9 سال برای دختر و 15 سال برای پسر با پدر است. بنابراین حتی قبل از طلاق، دادخواست حضانت، سلب حضانت و ملاقات فرزند در دادگاه ها پذیرفته می شود. ماده 1169 قانون مدنی : »برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند ، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف ، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.
یکی از وظایف دادگاه در پرونده های طلاق چه طلاق توافقی چه طلاق به درخواست زوج (مرد) و چه به طلاق به درخواست زوجه (زن)، تعیین تکلیف نگهداری و ملاقات فرزندان است. ملاک برای دادگاه باید رعایت مصلحت طفل باشد.
در چه مواردی برای حضانت کودک دستور موقت صادر می شود؟
غالبا درخواست حضانت طفل همزمان با درخواست طلاق زوجین در دادگاه مطرح شده و به آن رسیدگی می شود. دادگاه ها نیز حکم مربوط به این مسئله را با پایان رسیدگی اعلام می نمایند ولیکن فرآیند رسیدگی به این پرونده ها بسیار زمان بر است و بلاتکلیفی در مسئولیت نگهداری از فرزند ممکن است باعث بروز آسیب های جبران ناپذیری به سلامت کودک گردد.
از این رو قانون گذار این امکان را فراهم نموده است تا یکی از طرفین دعوی پیش از شروع رسیدگی عادی به پرونده، از دادگاه درخواست صدور دستور موقت در خصوص حضانت فرزند را بنماید. با این نهاد قانونی که دادرسی فوری نیز نامیده می شود، دادگاه بدون اینکه وارد ماهیت دعوی شده و تشریفات معمول قانونی را رعایت کند و تنها با تشخیص فوریت داشتن تعیین تکلیف، حکمی موقتی را در رابطه با حضانت فرزند صادر می کند.
در سایر پرونده های حقوقی، صدور دستور موقت مستلزم پرداخت مبلغی به عنوان خسارت احتمالی به حساب دادگستری است تا چنانچه درخواست کننده محکوم به بی حقی شد از این مبلغ بتوان برای جبران خسارت خوانده استفاده کرد. در مقابل، قانون گذار در خصوص پرونده ی حضانت برای تسهیل هرچه بیشتر ارائه ی این درخواست و سرعت بخشیدن به روند رسیدگی به آن، پرداخت خسارت احتمالی را منتفی نموده است. بنابراین برای درخواست دستور موقت حضانت فرزند نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست.
آیا دستور موقت حضانت فرزند قابل اعتراض می باشد؟
براساس مقررات مربوط به صدور دستور موقت، دادگاه می بایست پس از وصول درخواست صدور دستور موقت حضانت فورا این مسئله را به سمع و نظر قاضی مربوطه رسانده و به طرفین ابلاغ نماید. از تاریخ ابلاغ به مدت 10 روز امکان اعتراض به دستور موقت حضانت وجود خواهد داشت. به این اعتراض در اولین جلسه ی دادرسی دعوای اصلی رسیدگی خواهد شد.
درخواست کننده مکلف است پس از ارائه ی درخواست صدور دستور موقت، ظرف 20 روز دعوای اصلی خود را نیز در دادگاه طرح نماید؛ در غیر این صورت از دستور موقت رفع اثر خواهد شد.
مرجع صالح برای صدور دستور موقت حضانت فرزندچیست؟
براساس قواعد کلی تعیین صلاحیت دادگاه ها، تمامی دعاوی مرتبط با بحث های حقوق خانواده مانند طلاق، حضانت و … در شعبی از دادگاه های عمومی حقوقی مطرح می گردد که مختص به پرونده های خانواده می باشد و به عبارتی دادگاه خانواده نامیده می شوند.
در خصوص صدور دستور موقت نیز دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد، برای صدور دستور موقت نیز صالح است.
در نتیجه دادگاه صالح برای صدور دستور موقت حضانت فرزند، دادگاه خانواده ای است که صلاحیت رسیدگی به دعوای اصلی را دارد.
