تعریف دستر موقت:
منظور از دستور موقت (که به دادرسی فوری نیز معروف است) این است که گاهی موضوع اختلاف به گونهای است که تا حصول نتیجه نهایی و اجرای حکم، ممکن است اشکالات یا اقدامات جدیدی مانع از اجرای حکم فراهم شود. فرضاً کسی که مدعی ابطال قرارداد فروش آپارتمانش به دیگری است نگران این است که تا رسیدگی دادگاه و صدور حکم طرف دعوی آپارتمان به شخص دیگری رسما منتقل کند یا اینکه در دعوای تصرف عدوانی زمین زراعی، مدعی علاوه بر رفع تصرف غاصب از دادگاه بخواهد که مانع کشت و زرع غاصب شود. بنابراین دستور موقت عبارت است از « دستور فوری دادگاه بر منع یا انجام عملی خاص یا توقیف عمل تا صدور حکم و تصمیم نهایی در دعوای اصلی.
لغو دستور موقت
به موارد لغو دستور موقت در بند های بالا اشاره شده است. البته در صورت صدور حکم به بی حقی خواهان، دستور موقت نیز خود بخود لغو خواهد شد. در این صورت، پس از گذشتن یکماه از تاریخ صدور رای قطعی به بی حقی خواهان و عدم مراجعه خوانده جهت دریافت خسارت، از خسارت سپرده شده خواهان نیز رفع اثر می‌شود.
سپردن تامین برای رفع اثر از دستور موقت
سپردن میزان تامین برای رفع اثر از دستور موقت به نظر دادگاه صادر کننده دستور موقت بستگی دارد. معمولا دو برابر مبلغ خسارت احتمالی به عنوان تامین رفع اثر از دستور موقت از خوانده دریافت می‌شود و در بعضی از مواقع که مصلحت اقتضا نماید، این تامین می‌تواند ضمانت نامه بانکی و یا بازداشت ملک باشد. تامین مورد نظر بنا به تشخیص دادرس دادگاه تعیین می‌شود.
درخواست دستور موقت یا دادخواست دستور موقت
برای طرح بعضی از درخواست های حقوقی، از قبیل درخواست تامین خواسته، درخواست تامین دلیل، درخواست دستور موقت، درخواست سازش و…، هر چند متن قانون اشاره به درخواست داشته و حتی درخواست شفاهی را نیز پس از درج در صورت مجلس، قابل پذیرش می داند اما رویه دادگاه‌های حقوقی این است که با توجه به اینکه این گونه درخواست های حقوقی، مستلزم رعایت شرایط دادخواست از لحاظ تعیین خوانده، خواسته و انضمام دلایل و مدارک می باشد و همچنین لازم است تا هزینه دادرسی معادل دعاوی غیر مالی نیز پرداخت شود، این گونه درخواست های حقوقی باید در فرم مخصوص دادخواست تقدیم دادگاه شود.
در تهران و مراکز استآن‌ها، درخواست صدور قرار تامین خواسته در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی طرح می‌شود و در سایر شهرستآن‌ها، مستقیما به دفتر دادگاه تقدیم می‌شود. اما درخواست رفع اثر از دستور موقت، می‌تواند طی لایحه ای به انضمام مدارک و مستندات به دادگاه صادر کننده قرار دستور موقت تقدیم شود و نیازی به تنظیم دادخواست رفع اثر از دستور موقت در فرم های مخصوص دادخواست نیست.
اعتراض به قرار دستور موقت
رسیدگی فرجامی به رد یا قبول درخواست صدور دستور موقت، امکان‌پذیر نیست و همچنین اعتراض به قبول یا رد تقاضای دستور موقت نیز به صورت مستقل قابل پذیرش نخواهد بود. تنها زمانی که تجدید نظر خواهی و یا اعتراض به حکم دادگاه صورت می‌گیرد، می توان به صورت ضمنی از قرار قبول یا رد دستور موقت تجدید نظر خواهی کرد.
تفاوت تامین خواسته و دستور موقت
صدور دستور موقت منوط به احراز فوریت است اما تامین خواسته مستلزم احراز فوریت نیست. (بند ب و ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی)
صدور دستور موقت منوط به تایید رییس حوزه قضایی است در صورتی که در تامین خواسته تایید رییس حوزه قضایی لازم نیست. (ماده 108 و تبصره 1 ماده 325 ق.آ.د.م)
قرار دستور موقت به همراه اصل دعوی قابل تجدید نظر می‌باشد در صورتی که تامین خواسته قابل تجدید نظر نیست.(مواد 119 و 325 ق.آ.د.م)
اگر تقاضای دستور موقت قبل از اقامه دعوی باشد متقاضی باید ظرف 20 روز از تاریخ صدور دستور موقت دادخواست خود را تقدیم کند. اما در تامین خواسته قبل از تقدیم دادخواست و اقامه دعوی فرصت فوق الذکر 10 روز از تاریخ صدور می باشد. (مواد 112 و 318 ق.آ.د.م)
در دستور موقت چناچه خواهان محکوم به بی حقی شود خوانده باید ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای نهایی مطالبه خسارت را از تامین سپرده شده بنماید در حالیکه این مدت در تامین خواسته 20 روز است. (مواد 120 و 324 ق.آ.د.م)
در تامین خواسته الزاما مال توقیف می‌شود اما موضوع دستور موقت الزاما توقیف مال نیست بلکه عمل یا منع از انجام عملی است. (مواد 121 و 316 ق.آ.د.م)
در تامین خواسته بدون خسارت احتمالی نیز صدور قرار ممکن است در حالات پیش بینی شده در قانون (مستند به سند رسمی باشد، اسناد تجاری واخواست شده باشد، در معرض تعدی و تفریط باشد) اما در دستور موقت بدون اخذ و تودیع خسارات احتمالی قرار صادر نمی‌شود. (مواد 110 و 3144 ق.آ.د.م)
در تامین خواسته دادگاه باید بدون دعوت از خوانده به درخواست رسیدگی کند و پس از تایید بعد از ابلاغ فورا اجرا می‌شود. ولی در دستور اصل بر این است که برای احراز و تشخیص مورد دستور موقت خوانده دعوت می‌شود و اجرای آن نیز پس از ابلاغ امکان پذیر است. (مواد 115 و 3199 ق.آ.د.م)
دادگاه صالح جهت رسیدگی به درخواست دستور موقت چه دادگاهی است؟
برای رسیدگی به درخواست دستور موقت دادگاهی صالح است که نسبت به اصل دعوا صالح به رسیدگی باشد مگر اینکه موضوع درخواست خارج از حوزه دادگاه باشد که در این صورت درخواست از دادگاهی خواهد شد که موضوع دستور در حوزه آن دادگاه واقع است، اگرچه صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را نداشته باشد.
البته مشروط بر اینکه صلاحیت ذاتی رعایت شود. به طور مثال چنانچه اصل دعوا در دادگاه انقلاب رسیدگی شود و در محل، دادگاه انقلاب نباشد، نمی توان از دادگاه عمومی درخواست دستور نمود.
آیا قرار دستور موقت قبل از اجرا، ابلاغ می شود؟
اصل بر این است که قرار دستور موقت به خوانده ابلاغ و سپس اجرا شود، اما در مواردی که ابلاغ فوری امکان نداشته باشد و با توجه به فوریت موضوع، دادگاه می تواند ابتدا دستور را اجرا و سپس ابلاغ شود.
هزینه دادرسی دستور موقت
رسیدگی به درخواست دستور موقت مستلزم پرداخت هزینه دادرسی معادل 000/000/ 1 ریال است.
