معنی ترکه چیست؟
مفهوم دارایی، به معنی شایستگی و امتیاز دارا شدن حقوق و تکالیف مالی، یکی از صفات مربوط به شخصیت انسان است که با تولد شخص به وجود می‌آید و با فوت وی از بین می‌رود.
پس از فوت شخص، دارایی در مفهومی که ذکر شد، از بین می‌رود و صرفا اجزای مثبت و منفی دارایی باقی می‌ماند که پس از فوت متوفی، ترکه نامیده می‌شود. به عبارت دیگر، دارایی شخص پس از فوت از بین می‌رود و فقط اجزای دارایی در فرض وجود به ورثه منتقل می‌شود.
از دید و نگرش حقوقی منظور از ماترک، اموالی است که حین الفوت متوفی جزو دارایی و در مالکیت وی بوده است هرچند که پس از فوت متوفی تا زمان تقسیم ترکه تلف شود؛ با این اوصاف مطالبات متوفی، هر چند این مطالبات از ورثه باشد و به موجب مالکیت مافی‌الذمه (آنچه بر عهده کسی باشد) یا پایا پای پرداخت شود، جزو دارایی‌های متوفی محسوب می‌شود.
لکن صدمات و تاوان ناشی از فوت متوفی که بعد از فوت مورث تحقق می‌یابد، مشمول نهاد حقوقی ماترک نبوده و از مقررات مربوط به آن پیروی نمی‌کند. البته حکم دیه از این قاعده مستثناست؛
طبق فتوای فقها، دیه از حیث اینکه سبب ایجاد حق در زمان مورث شده و همچنین با توجه به اینکه ماهیت کیفری دیه بر جنبه مدنی آن غلبه دارد، به عنوان اجزا ماترک تلقی می‌شود.
تحریر ترکه چیست؟
تحریر ترکه فهرست کردن کلیه اموال و دیون متوفی در حضور وراث، نمایندگان قانونی آن ها، وصی و طلبکاران و سایر اشخاص ذینفع است. طبق قانون، دادگاه صالح (دادگاه آخرین محل اقامت متوفی ) برای این امر مدت یک تا سه ماه از تاریخ نشر آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار اعلام میکند که ورثه یا نمایندگان قانونی آن ها، طلبکاران و بدهکاران متوفی و اشخاص دیگری که ذینفع در ارث هستند در ساعت و روز معین در دادگاه برای تحریر ترکه حاضر شوند. شایان ذکر است که فقط وراث، نمایندگان قانونی آنان و وصی مجاز به دادخواست تحریر ترکه هستند و طلبکاران، موصی له (شخص ذینفع در وصیت ) و سایر اشخاص مجاز به این اقدام نیستند و صرفا می‌توانند برای جلوگیری از اتلاف یا انتقال غیر قانونی قبل از تحریر، دادخواست مهر و موم ترکه را ارائه کنند. در مدت تحریر ترکه هر نوع تصرف یا انتقال ارث ممنوع است مگر اینکه احتمال آسیب و اتلاف ترکه وجود داشته باشد.
راههای تحریر ترکه چگونه است؟
درخواست تحریر ترکه اقدامی تامینی و تابع قانون امور حسبی است و دارای ویژگی دعاوی ترافعی نیست بنابراین درخواست تحریر ترکه از جانب طلبکاران، موصی‌له و سایر اشخاص پذیرفته نمی‌شود و این اشخاص صرفا می‌توانند برای حفظ حقوق خود، از مقام قضایی درخواست مهر و موم ترکه کنند اما درخواست تحریر ترکه از آنان پذیرفته نمی‌شود، چراکه در مهروموم ترکه از ترکه نیز صورت‌برداری می‌شود؛ لذا تحریر ترکه بعد از مهروموم آن بیهوده است.
در مدت تحریر ترکه، هرگونه تصرف در ماترک ممنوع است، مگر تصرفاتی که برای اداره و حفاظت ترکه لازم است و همچنین عملیات اجرایی راجع به بدهی متوفی، دعاوی راجع به ترکه یا بدهی متوفی در مدت تحریر ترکه معلق می‌شود و مرور زمان نسبت به مطالبات متوفی در مدت تحریر ترکه توقیف می‌شود
ماهیت حقوقی ترکه قبل از تصفیه چیست؟
همین طور است؛ چراکه پس از فوت، متوفی اهلیت خود را برای دارا بودن حقوق از دست می‌دهد و دارایی به جامانده را نمی‌توان به متوفی نسبت داد و از طرف دیگر مالکیت وارثان نیز مستقر نیست و چه بسا حقوق و دیونی که بر ترکه تعلق می‌گیرد، بیش از ترکه یا معادل آن باشد و عملا هیچ مالی به وراث نرسد.
فرض مالکیت طلبکاران نیز بی‌پایه است، چراکه وراث می‌توانند طلب طلبکاران را از اموال شخصی خود بپردازند. مالکیت رابطه اعتباری شخص و شیء است، لذا تصور مال بدون مالک ممکن نیست.
