موسسه حقوقی آفرینش راه عدالت
22 آذر 1399

مطالبه نفقه

دعاویدعاوی خانواده

تعریف نفقه از منظر قانونی :

در قانون مدنی ماده 1107، نفقه این‌گونه تعریف شده است:

«نفقه و ماهیت آن عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غـذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و نیز خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض که شوهر مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار او قرار دهد

عدم پرداخت نفقه چه ضمانت اجرایی دارد؟

نفقه بر عهده مرد است، ولی شرایطی دارد که یکی از شرایط آن انجام تکالیفی است که بر عهده زن است و اگر زن یکی از این شرایط را انجام ندهد، نفقه به او تعلق نمی‌گیرد. اما اگر زن تکالیف زناشویی خود را انجام دهد ولی مرد از پرداخت نفقه خودداری کند، زن می‌تواند نسبت به مرد شکایت و مرد را ملزم به پرداخت نفقه کند. عدم پرداخت نفقه از سوی مرد می‌تواند یکی از راه‌هایی باشد که منجر شود به این‌که زن از وکالت در طلاق خود استفاده کند، اما این به آن معنی نیست که زن در دادگاه می‌تواند به صرف نپرداختن نفقه از مرد جدا شود بلکه باید در دادگاه قبل از درخواست طلاق، ثابت کند که مرد به او نفقه نمی‌دهد.

آثار حکم حقوقی عدم نفقه چیست؟

اگر نفقه پرداخت نشود، یعنی مرد دین شرعی و قانونی خود را پرداخت نکند، زن می‌تواند نسبت به این امر شکایت کنند. در این باره هم امکان طرح دعوای حقوقی و هم امکان شکایت کیفری وجود دارد. اگر زن دادخواست حقوقی طرح کند و مرد توان پرداخت داشته باشد ولی نفقه را پرداخت نکند، زن می‌تواند با معرفی مالی از او، به میزان نفقه حال و ایام گذشته، آن مال را توقیف کرده و از محل آن نفقه خود را وصول کند. همچنین به این دلیل که پرداخت نفقه نوعی دین محسوب می‌شود، در برخی از شرایط با بررسی و نظر دادگاه و با رعایت تمامی جوانب، این امکان وجود دارد که اگر مرد نفقه زن را پرداخت نکرد، از امکان اعمال ماده 2 استفاده کرده و حکم جلب مرد را دریافت کرد. اما توجه به اینکه ما باید تمام تلاش خود را در خصوص حفظ نظام خانواده انجام دهیم و وکلا اغلب در تلاش هستند که بین زوجین مصالحه برقرار کرده و زوجه را تشویق به استحکام بنیان خانواده کنند، بهره‌برداری از این امکان معمولا توصیه نمی‌شود .

مراحل اقدام برای دریافت نفقه چیست؟

مطابق ماده 1111 در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه ،زن  باید به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست دریافت نفقه بدهد که در این صورت دادگاه میزان نفقه را توسط کارشناسی که دادگاه تعیین می‌کند.

طبق قانون مدنی در صورتی که شوهر پس از شکایت زن از دادن نفقه خودداری کند ،دادگاه می‌تواند تقاضای طلاق داده  شوهر را مجبور به طلاق دادن زن می‌کند و علاوه براین در صورتی که شوهر به دلیل بیماری یا از کار افتادگی از دادن نفقه عاجز باشد قاضی می‌تواند او را مجبور به طلاق همسرش کند.

موارد و اندازه و کیفیت آن چه که در نفقه بر مرد واجب است چگونه است؟

خوراک

باید به مقداری باشد که زن را سیر کند. از نظر نوع و کیفیت نیز ملاک غذایی است که برای امثال آن زن در شهرش متعارف است. همچنین نوع غذا باید با مزاج او سازگار باشد به طوری که ترک یا تحمیل آن ضرری را متوجه او نکند.

پوشاک

در جنس و نوع پوشاک نیز رعایت پوشاک متعارف شهر و دیارزن و نیز متناسب با شأنش لازم است. به گونه ای که اگر از صاحبان تجمل باشد واجب است که علاوه بر لباس بدن، لباسى به حسب حال امثال او، برایش تهیه شود.

مسکن

در تهیه مسکن نیز ملاک همان رعایت متعارف و متناسب با شأن امثال این زن ملاک است. با توجه به این نکته که در موضوع مسکن، زن می تواند از شوهر بخواهد که برای او مسکن مستقلی تهیه کند (خودش باشد و همسرش)؛ چه به خریدن باشد و چه به اجاره و امثال آن.

هزینه درمان

در بیماریهایی که نوع مردم به آن دچار می شوند که هم دچار شدن به آنها و هم هزینه داروی آنها در بین مردم عادی و متعارف است؛ تامین هزینه جزء نفقه است و بر مرد واجب؛ اما در بیماریهای و یا هزینه های نامتعارف بر مرد واجب نیست که به عنوان نفقه هزینه ای کند.

در بحث نفقه، قانون توجهی به توان مالی مرد ندارد، اما مطابق رویه های موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ، به توان مالی مرد نیز توجه می‌کنند، به طوری که اگر مرد توان مالی خوبی داشته باشد، حتما نفقه بالایی برای زن تعیین می‌کنند.

اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود قانون گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری با توان مالی مرد ندارد، به عبارتی اگر مرد برای بدست آوردن جایگاه خاص با زنی از طبقه بالا ازدواج کند طبق قانون باید نفقه متناسب با شأن او را بپردازد.

البته رویه ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان در نظر می‌گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد را می‌کنند.

در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه زن برای شروع زندگی اعلام آمادگی کرده باشد اما مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن صاحب نفقه می‌شود. در این صورت نیز زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهار نامه دریافت و آمادگی خود را اعلام کند یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه‌ای تنظیم کند.

همچنین به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را مشروط به پرداخت مهریه کند نفقه تعلق می گیرد و مرد باید نفقه وی را بپردازد. این امر در ماده 1085 قانون مدنی به طور کامل آمده است.

دادخواست حقوقی مطالبه نفقه

چنانچه زنی بخواهد نفقه ایام گذشته خود را طلب کند، فقط با ارائه دادخواست حقوقی می تواند آن را دریافت نماید.

نحوه ارائه دادخواست حقوقی

زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست، می بایست خود را در آنها قید کند. و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید. وی می تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند. در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه و یا اینکه به هیچ طریق نتوان مرد را مجبور به پرداخت نفقه گردد زن می تواند دادخواست طلاق تنظیم نماید.

نحوه پرداخت نفقه پس از طلاق

در طلاق رجعی در زمان عده (سه ماه و 10 روز پس از ثبت طلاق)، مرد باید به همسرش نفقه بپردازد و اگر طلاق به لحاظ عدم تمکین و عدم اطاعت زوجه صادر شده باشد، نفقه ای به وی تعلق نمی گیرد. در طلاق بائن و در فسخ نکاح  نیز نفقه ای به زن پرداخت نمی شود.

ماده 1109 قانون مدنی-نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده برعهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد، زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.

نفقه در عده وفات

به موجب اصلاحی سال 1381 قانون مدنی-در عده وفات نفقه زن در صورت مطالبه از اموال کسانی که پرداخت نفقه به عهده آنهاست تأمین می گردد.

نفقه زوجه در صورت صغیر بودن زوج

با توجه به اینکه طفل صغیر تحت ولایت پدر و پدربزرگ پدری خود می‎باشد، پرداخت نفقه به عهده پدر است. در صورت فوت پدر یا حجر او، ولایتش ساقط می شود و به عهده پدربزرگ پدری خواهد بود. اگر صغیر ولی خاص نداشته باشد، برای وی نصب قیم می شود و نفقه زوجه وی را ولی خاص و در صورت نبودن او، قیمی که دادگاه تعیین می کند نفقه را پرداخت خواهد کرد.

نفقه زوجه در صورت مجنون بودن زوج

این مورد نیز همان شرایط مورد قبلی را دارد یعنی در صورت نبودن ولی خاص برای مجانین و اشخاص غیررشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند، دادگاه نصب قیم می نماید تا اداره اموال او را برعهده بگیرند.

نفقه زوجه در صورت غایب مفقودالاثر بودن زوج

در این خصوص زوجه به دادگاه مراجعه کرده و حاکم شرع نیز از اموال غایب به قدر نفقه زوجه قرار خواهد داد.

نفقه در عقد موقت (صیغه)

در صورتی که زنی به عقد موقت مردی درآید و به زبان عامیانه صیغه وی گردد، نفقه به وی تعلق نمی گیرد مگر اینکه آنان توافق به پرداخت نفقه کرده باشند.

ماده 1113-در عقد انقطاع، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آن که عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.

نظر خود را ثبت کنید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *